Sale doświadczania świata służące do ogólnie pojętej stymulacji wyodrębnionych zmysłów stają się coraz częściej jedną z podstawowych metod terapii osób z niepełnosprawnościami. Dzięki swojej unikalnej atmosferze i specjalistycznie dobranemu wyposażeniu, sale doświadczania świata umożliwiają odbieranie zupełnie nowych bodźców, wzbogacanie posiadanych już doświadczeń oraz swoisty relaks wszystkim tym, którzy na co dzień nie są w stanie uzyskać tego typu przeżyć z otoczenia w sposób swobodny.
Koncepcja tworzenia tego typu miejsc pojawiła się już w 1978 roku, gdy w ośrodku dla upośledzonych umysłowo De Hartenberg zorganizowano namiot aktywności, w którym znajdowały się różnorodne elementy mające wpływać na zmysły i pobudzać odpowiednie reakcje. Różnorodne dźwięki, woda, siano, poduszki i zabawki umieszczone w namiocie spodobały się na tyle, by terapeuci dostrzegli potencjał tego typu miejsc. Tak właśnie zaczęła się historia sal doświadczania świata. Jak wyglądają dziś, co znajduje się na ich wyposażeniu i jak komponują się z różnymi metodami terapeutycznymi?
Jak działają sale doświadczania świata?
Bodźce z różnorodnych źródeł docierają do wszystkich zmysłów człowieka w trybie ciągłym, powodując że wielu z nich zwyczajnie nie zauważamy. W przypadku osób z niepełnosprawnościami ilość ta może okazać się zbyt przytłaczająca, nie pozwalając ich organizmom na prawidłowy rozwój wszystkich zmysłów. W sytuacjach takich zastosowanie sali doświadczania świata wydaje się być rozwiązaniem wygodnym, pozwalającym na izolację konkretnych zmysłów i rozwijanie ich w sposób właściwy i kontrolowany.
Pojęcie, które często pojawia się w kontekście sali doświadczania świata to snoezelen, będące zestawieniem dwóch niderlandzkich słów: snuffelen, oznaczającego „węszyć, obwąchiwać” oraz doezelen, oznaczającego drzemanie lub znajdowanie się w tzw. półśnie. Snoezelen doskonale określa to, co dzieje się w sali doświadczania świata, gdyż z założenia ma ona właśnie pozwolić na ostrożne poznawanie otoczenia, niemalże tak jak robimy to w trakcie półsnu, gdy zmysły powoli skupiają się wyłącznie na jednej rzeczy. W trakcie pobytu w tego typu sali zmysły zostają nakierowane na otoczenie pełne różnorodnych bodźców stymulujących konkretne zmysły z pełną mocą, ale w sposób przyjemny i nieinwazyjny. Co ważne, miejsca te są nastawione na aktywne i świadome odczuwanie konkretnych bodźców – czuję wodę, bo świadomie dotykam jej powierzchni i mogę z pełnym skupieniem analizować jej kontakt z własną dłonią.
Przykładowe wyposażenie sali doświadczania świata
Istnieje oczywiście wiele elementów, które mogą znaleźć się w sali doświadczania świata – wspomniany przykład pokazuje doskonale, że nawet bela siana jest odpowiednim stymulantem do tego typu celów. W nowoczesnych salkach montuje się jednak często akcesoria, które pozwalają nie tylko doświadczać bodźców, ale też wkomponowują się w szerszy program terapeutyczno-rehabilitacyjny przyjmowany przez specjalistów pracujących z dziećmi i osobami niepełnosprawnymi. Wśród ciekawszych elementów mogą pojawić się tzw. suche baseny, dostarczające różnego rodzaju bodźców dotykowych. Wypełniony piłeczkami basen pozwala na relaks, ale jest też doskonałym miejscem do zabawy, podczas której dzieci rozwijają się przecież najlepiej. Piłeczki mogą być chwytane, usprawniając motorykę dziecka, oddziałują na wzrok dzięki różnorodnej kolorystyce, oraz pobudzają słuch poprzez szelest, gdy obijają się o siebie.
Kolejnym często stosowanym elementem wyposażenia sali doświadczania świata są projektory kolorów i obrazów, stosowane podczas pracy nad zmysłem wzroku. W trakcie terapii projektory takie pozwalają uwrażliwić wzrok na różnorodne bodźce wizualne, pracować nad koncentracją uwagi dziecka czy też rozwijać kontrolę nad pracą oczu, szczególnie istotną w przypadku problemów z zezem i napięciem mięśni gałki ocznej.
źródło: https://liger.net.pl/47-sala-doswiadczania-swiata%5B/caption%5D
Istotnym elementem sali doświadczania świata są też tak zwane ścieżki fakturowe, zbudowane na podstawie różnorodnych materiałów pozwalających na odbiór bodźców dotykowych zarówno poprzez dłonie, jak i stopy, a nawet całe ciało. Przechodzenie przez różnego rodzaju tory przeszkód czy proste ścieżki fakturowe pozwala rozwijać motorykę dużą, kształtuje sprawność manualną i koordynację wzrokowo-ruchową, ale też stwarza doskonałą okazję do poznania własnych preferencji i poznania, które faktury są przyjemne, a które nie koniecznie.
Zastosowanie sali doświadczania świata w terapii
Głównym celem wykorzystywania tego typu pomieszczeń w terapii dzieci i osób z zaburzeniami rozwoju oraz niepełnosprawnościami jest budowanie w nich poczucia bezpieczeństwa, radości, relaksu i otwartości na doświadczanie nowych bodźców. Dzięki pobudzaniu zmysłów w sposób zupełnie kontrolowany, dzieci takie nie są przytłoczone nadmiarem informacji zewnętrznych i mogą w pełni uczyć się otaczającego ich świata.